Σε μερικούς μήνες πλησιάζουν τα 50χρονα της εισβολής και ίσως της οριστικής διχοτόμησης. Οι Κύπριοι όμως, κυρίως στο νότο του νησιού, κατατάσσουν το κυπριακό ως τρίτο πιο σημαντικό ζήτημα της καθημερινότητας τους. Η αλήθεια είναι ότι το Κυπριακό δεν αποτελεί πλέον καθημερινο προβλημα στις ζωες των Ελληνοκυπρίων.
Οι Τουρκοκύπριοι από την άλλη, βιώνουν πιο άμεσα τις επιπτώσεις του στάτους κβο καθημερινά. Ζουν σε ένα παράνομο και μη-αναγνωρισμένο κράτος Η οικονομία και «δημόσια υπηρεσία» ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από την Τουρκία. Μια σχετική μελέτη δείχνει πως ο μέσος όρος των Τουρκοκυπρίων λαμβάνουν σχεδόν το ήμισυ των μισθών των συμπατριωτών τους στο νότο (PRIO, 2020).
Ο πολιτικός ηγέτης που θα λύσει το Κυπριακό, ταυτόχρονα κινδυνεύει ταυτόχρονα να τερματίσει τη πολιτική του καριέρα. Το κυπριακό πρόβλημα με τις περίπλοκες του πτυχές απαιτεί σημαντικές και δύσκολες υποχωρήσεις που ο κάθε Κύπριος ηγέτης θα δυσκολευτεί να εξηγήσει στη κοινότητά του.
Στα εθνικά ζητήματα, οι ηγέτες μετα από δύσκολες πολιτικές συμφωνίες με δεύτερη οντότητα, τείνουν να ζημιώνουν. Βλέποντας παραδείγματα διεθνώς φαίνεται ότι ήγετες ζημιώνουν μετά απο συμφωνίες λύσεις. Για παράδειγμα, στη Κολομβία μετα από μια συνθήκη με τους αντάρτες της FARC, ο Πρόεδρος Μανουελ Σαντος μετα απο πολλες δυσκολιες έχασε τις εκλογές και σαν συνέπεια τερματίστηκε η πολιτική του καριέρα. Στη θέση του ανήλθε στην εξουσία ο “απορριπτικός” Ιβαν Ντούκε ο οποίος εστίασε την προεκλογική του εκστρατεία πάνω στις λεγόμενες άδοξες υποχωρήσεις του Σάντος. Σε άλλη περίπτωση, στην Ελλάδα, η συμφωνία των Πρεσπών ουσιαστικά τερμάτισε τη πολιτική καριέρα του Αλέξη Τσίπρα και οδήγησε στην άνοδο Μητσοτάκη ο οποίος μιλούσε για δήθεν ζημιογόνα συμφωνία των Πρεσπών. Μετα τις συμφωνίες του Όσλο, ο Ισραηλινός ηγέτης Γιατσίκ Ράμπιν πλήρωσε με τη ζωή του το τίμημα της ενδεχόμενης ειρήνης.
Και οι τρεις ηγέτες βρέθηκαν υπό πίεση από την αντιπολίτευση και από το λαό, επειδή “έκαναν τεράστιες υποχωρήσεις με ελάχιστο κοινωνικό όφελος”. Σε μείζονα εθνικά ζητήματα, ελλοχεύουν πάντοτε τεράστιοι κίνδυνοι για ανελέητη κριτική, ελάχιστη κατανόηση σε ενδεχόμενες υποχωρήσεις και έντονο λαϊκισμό από μια ευκαιριακή αντιπολίτευση.
Στο θέμα του Κυπριακού, πρωταγωνιστές της απόρριψης μιας οποιαδήποτε λύσης θα είναι ως επι το πλείστων η πλειοψηφία του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου που θα βρεθούν αρκετά ζημιωμένοι στη περίπτωση λύσης. Συγκεκριμένα αυτοί που ταύτισαν τις πολιτικές τους με τη μη λύση ομοσπονδίας.
Οι ηττημένοι
Με την επανένωση του νησιού, θα διασπαστούν πολλά μονοπώλια και ολιγοπώλια στις αγορές. Ο ανταγωνισμός που θα επέλθει με τη ένταξη των Τουρκοκυπρίων και με εισαγωγές από την Τουρκία στην αγορά, θα φέρει μείωση σε πολλές τιμές στο λιανικό εμπόριο. Η εισαγωγή των Τουρκοκυπρίων στη δημόσια υπηρεσία θα προσθέσει περεταίρω παράγοντες ελέγχου του δημόσιου βίου και της διαφθοράς. Απο την άλλη όμως, εγκατεστημένες επιχειρήσεις και ολιγοπώλια σε βασικά προϊόντα θα πρέπει να μειώσουν τις τιμές τους για να ανταπεξέλθουν στο καινούργιο ανταγωνισμό. Απέναντι μιας λύσης ίσως βρεθούν και ιδιωτικά συμφέροντα σε γεωγραφικές περιοχές που είχαν ανάπτυξη λόγω της μεταφοράς της τουριστικής βιομηχανίας προς στο νότο. Στο πολιτικό επίπεδο, υπάρχει το ενδεχόμενο περισσότερων αντιπάλων για λιγότερες θέσεις.
Νικητές
Αδιαμφησβήτητα, μεγάλος κερδισμένος μιας λύσης του Κυπριακού θα είναι ο Κύπριος πολίτης. Ανάμεσα τους λεγόμενους “κερδισμένους” θα βρίσκεται ο μέσος καταναλωτής που θα επωφεληθεί οικονομικά από τον μεγαλύτεροανταγωνισμό. Με τη λύση ενδέχεται να ανοίξουν 100,000 νέες θέσεις εργασίας και το ΑΕΠ του νησιού θα εκτοξευθεί σε νεα επίπεδα. Με την ένταξη των Τουρκοκυπρίων στη οικονομία ίσως δούμε και νεες συνέργειες για καινοτόμες συμπράξεις. Κερδισμένα θα βγουν κινήματα και κόμματα που εστίασαν τις πολιτικές τους στη συμφιλίωση και στη προοπτική λύσης. Τα κινήματα θα μπορούν με ευκολίας να δημιουργήσουν συμμαχίες με Τουρκοκυπριακα κινήματα για να κυβερνήσουν τη νέα Κύπρο.
Η προοπτική επανένωσης στην Κύπρο αναμένεται να ενισχύσει αρκετούς τομείς. Ένας από τους κύριους τομείς που αναμένεται να ενισχυθεί είναι ο τουρισμός, με την προβλεπόμενη αύξηση της ροής τουριστών από την Τουρκία να αναμένεται να δημιουργήσει περίπου 10,000 νέες θέσεις εργασίας. Η διάνοιξη των τουρκικών λιμανιών και η δυνατότητα στάθμευσης σκαφών με κυπριακή σημαία μειώνει τις τιμές των εισαγωγών και εκτιμάται ότι θα προσθέσει 6,000 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας σε αυτό το τομέα (PRIO, 2020). Επίσης η επανένωση του νησιού και η αύξηση της διαθεσιμότητας γης και ακινήτων θα φέρει πτώση στις τιμές αγοράς και ενοικίασης. Εν τέλη, με την επανένωση ενισχύεται η οικονομική προοπτική και σταθερότητα του νησιού.
Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στο οτι ακόμη και σε περίπτωση λύσης οι ενδεχόμενοι “ηττημένοι” της λύσης του Κυπριακού θα είναι πιθανώς αυτοί που θα κρατάνε τα ηνία και θα προσπαθήσουν να ελέγξουν τη νέα κατάσταση. Η πολιτική πτέρυγα που επωφελείται με την ύπαρξη ενος προβλήματος και μπορούν να συγκεντρώνουν ψήφους με τη σκληρή τους στάση. Πίσω τους επίσης βρίσκεται μια μεγάλο πλέγμα οικονομικών συμφερόντων.
Στη πιθανότητα μιας λύσης του Κυπριακού, πολλές δυνάμεις, όπως έγινε το 2004 με το Σχέδιο Ανάν, θα παρουσιάσουν μια εικόνα γεμάτη κινδύνους. Συγκεκριμένα, θα επιδιώξουν να ταυτίσουν την όποια λύση ως μια μεγάλη υποχώρηση η οποία ελλοχεύει απειλές σχετικά με την ασφάλεια των Ελληνοκυπρίων, ενώ την Τουρκία ως μιά μόνιμη απειλή, καθώς και την μόνιμη παρουσία μεγάλου αριθμού εποίκων στην Κύπρο. Εν τέλει, η επανένωση του νησιού θα ταυτιστεί με ένα αβέβαιο μέλλον για τους Ελληνοκύπριους.
Οι Ελληνοκύπριοι πάσχουν από προκατάληψη για την λύση. Το στάτους κβο, δηλαδή η υπαρκτή τρέχουσα κατάσταση διχοτόμησης, έγινε κάτι το συνηθισμένο στη ζωή τους. Παρόλο που το στάτους κβο έχει πολλά προβλήματα, αυτά είναι γνωστά και για πολλούς προβλέψιμα και αντιμετωπίσημα. Η ομοσπονδιακή λύση θα επιφέρει καινούργια δεδομένα και η νεα ζωή θα παρουσιαστεί ως άγνωστη. Το απορριπτικό μέτωπο θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να αποσπάσει τη προσοχή των Ελληνοκυπρίων από τα ενδεχόμενα οφέλη της επανένωσης της πατρίδας τους. Η ζημιογόνα πολιτική και οικονομική ελιτ που τάσσεται ενάντια στη λύση θα εκμεταλλευτεί τις αγωνίες και τους φόβους των πολιτών για να επιτύχει την απορριψη μιας ενδεχόμενης συμφωνίας από πλευράς του λαού.
Βολεμένοι στη καθημερινότητα, φοβάμαι οτι η ελληνοκυπριακή κοινότητα θα πέσει παλι θύμα στον ανελέητο λαϊκισμό της ακροδεξιάς και άλλων απορριπτικών μετώπων. Aυτών που ουσιαστικά κερδίζουν με τη διαιόινηση του στάτους κβο της διχοτόμησης του νησιού.
Η πρόσφατη έρευνα του καθηγητή Χάρη Ψάλτη φέρνει ένα φως αισιοδοξίας για τη αποδοχή της λύσης. Με το ποσοστό αποδοχής της ομοσπονδίας στο 81%, παρατηρείται μια εμφανής αύξηση της αποδοχής αυτής της ιδέας τα τελευταία χρόνια. Το αποτέλεσμα της έρευνα είναι ενθαρρυντική ένδειξη που υποδεικνύει ότι οι Ελληνοκύπριοι μπορεί να είναι πρόθυμοι να εξετάσουν πιθανές συμβιβαστικές λύσεις. Αυτό το σημάδι ελπίδας υποδεικνύει όχι μόνο τη δυνατότητα αποδοχής πιθανών παραχωρήσεων, αλλά επίσης ότι οι ακραίες και αρνητικές αντιδράσεις από την ακροδεξιά στην ιδέα της λύσης μπορεί να μην έχουν την ίδια επίδραση όπως στο παρελθόν.